Bisket Jatra, Kakani
2 – 24 april
Arm Nepalees gezin
De laatste weken van ons verblijf stonden voor een groot deel in het teken van Maiya en haar familie. Dat is een arme familie die we al wat langer proberen te helpen, waarbij we ze eigenlijk vooral “een zetje in de rug” willen geven en zo min mogelijk “gewoon” geld willen geven. Zelfredzaamheid is ons inziens uiteindelijk het belangrijkste. Echter, dit is ook aanzienlijk lastiger te realiseren dan simpelweg geld geven. Een optie was ze te helpen bij het starten van een klein winkeltje (bijv met een “lening”), maar dat bleek zelfs nog te ingewikkeld en risicovol voor ze. Uiteindelijk krijgen we het met heel veel moeite voor elkaar om voor de oudste dochter van 19 een baantje te regelen in het guesthouse waar we verbleven en kunnen we voor de jongste drie een betere school regelen door gezamenlijk een berekening op te stellen hoeveel extra dit kost en hoe we dat geld middels eigen inbreng van deze familie, van een Nepalese vriendin en een klein deel van ons bijeen moeten brengen. Dit natuurlijk voor de gehele periode tot het SLC examen (= eindexamen), wat voor de jongste zoon nog minimaal 8 jaar zal duren.
De één na oudste dochter is inmiddels zwanger en zal eerdaags weer naar het dorp van haar schoonfamilie afreizen, waar ze na herstel van de bevalling weer zwaar werk op het land zal moeten verrichten.
Verkiezingen
Terwijl wíj druk zijn met deze familie, is Nepal vooral nog steeds in de ban van de verkiezingen, waarvan de aanloop vrij chaotisch verliep. In de laatste week voor de verkiezingen zijn er enkele bomaanslagen en regelmatig botsingen tussen aanhangers van diverse politieke partijen dan wel onderling, dan wel met de politie, waarbij vele gewonden en enkele doden vallen. Om de situatie enigszins onder controle te houden, kondigt de overheid tal van maatregelen af, om er een paar te noemen:
– 5 vakantiedagen rondom de verkiezingen, samen met andere feestdagen betekent dat dat overheidskantoren 8 opeenvolgende dagen gesloten waren.
– 2500 extra politiemensen gemobiliseerd voor alleen al de Kathmandu vallei
– vanaf 7 tot 13 april is de verkoop en consumptie van sterke drank (of alcohol in het algemeen) verboden in Kathmandu. In Dadeldhura geldt een zelfde verbod van 3 tot 17 april.
– de grens tussen India en Nepal was tussen 8 april en 10 april gesloten. Nepalezen die in India verblijven moesten dus voor die tijd terugkeren om te kunnen stemmen. Vele mensen in Kathmandu en andere grote steden moesten terug naar hun geboortedorpen om hun stem uit te brengen en moesten daarvoor soms vele uren of dagen lopen/reizen.
– de overheid heeft “vehicle movement” verboden op 10 maart (van 00:00 tot 24:00 uur).
Op de avond voor de verkiezingen gaan we nog een keer uiteten met Peter die op de verkiezingsdag vertrekt. Voor hem wordt er de volgende dag speciaal vervoer naar het vliegveld geregeld. Voor dit etentje hebben we een restaurant van het Dwarika’s hotel aan de andere kant van de stad gepland. Aangezien om 24:00 het vervoersverbod ingaat, proberen we met de taxichauffeur af te spreken dat ie tot 23:00 op ons wacht. Hij wil echter niet langer dan 2 uur, tot circa 21:30 wachten. Dat vinden we wel heel erg kort en vroeg. Dus we zouden wel zien hoe we thuis komen. Als we tegen 23:00 uur na een voortreffelijk diner het Dwarika’s hotel verlaten, zijn de straten volledig uitgestorven. Het is ook nog eens loadshed dus pikkepikkedonker, zelfs geen koplampen die de straten verlichten en dus ook geen taxi te vinden. Net als we besluiten om maar aan een postende politieauto te vragen wat te doen, komt er nog net één taxi over de ringroad aangereden. De chauffeur twijfelt nog even, hij is op weg naar huis, maar voor een leuk bedrag wil ie ons wel terug naar het guesthouse brengen. De beste man blijkt een buitengewoon geschikte kandidaat om gekroond te worden tot meeste krankzinnige taxi-chauffeur ter wereld. Met hoge snelheid rijdt ie slingerend van links naar rechts door smalle eenrichtingswegen (uiteraard tegen de richting in), dit terwijl ie voortdurend met zijn bovenlichaam heen en weer beweegt, al joelend en met een vreemde tongval brabbelend (hij ruikt overigens absoluut niet naar alcohol). Kennelijk geniet ie van de lege straten en de mogelijkheden om gek te doen. Aangezien de kans iets te raken ook dicht bij nul is, komen we in recordtijd zonder brokken terug in het guesthouse.
De verkiezingsdag zelf voorloopt uiteindelijk redelijke rustig. Her en der moet er vanwege ongeregeldheden later opnieuw gestemd worden en er vallen ook nog een aantal doden, maar t.o.v. het geweld in de afgelopen jaren en zelfs maanden vond men deze dag dus rustig. In Kathmandu zelf hangt een heel relaxte sfeer. Het is prachtig weer en gemotoriseerd verkeer is dus verboden. Aangezien de meeste mensen dichtbij huis moeten stemmen, is het buitengewoon stil op de wegen. Op sommige plekken worden de straten overgenomen door spelende kinderen en later op de avond komt men samen in groepjes om terug te kijken op de dag en te kijken hoe alle stembiljetten onder zware beveiliging naar het centrale kieskantoor van de diverse districten worden gebracht.
De volgende dag wordt de eerste uitslag bekend gemaakt: de 1e zetel ging naar de gevestigde orde van de Nepali Congress partij. Bij deze partij en zelfs bij de VN gaan wat enthousiaste geluiden op. Wanneer er meer uitslagen binnen druppelen, blijkt al heel snel dat de Maoïsten (CPN-Maoists) het heel erg goed gedaan hebben. Op een gegeven moment staan ze zelfs op meer dan 50% van de zetels die onder het first-past-the-post (of winner-takes-it-all systeem) te verdelen zijn. Uiteindelijk zakt dit door het grotere aandeel proportioneel te verdelen zetels naar circa 40% van het totale aantal zetels, waarmee ze nog altijd ruimschoots de grootste partij zijn.
De einduitslag van de verkiezingen (excl nog 26 door het kabinet te verdelen zetels):
Health posts via Stichting Veldwerk
Op 2 april kwam een vriendin uit Nederland aan in Kathmandu die samen met een tiental collega’s middels een bedrijfsproject mee gaat bouwen aan een health post in een afgelegen dorp in Dhading district. We kennen elkaar uit de eerste Nepal-periode toen we samen vrijwilligerswerk voor Stichting Veldwerk deden. Het is erg leuk om elkaar weer te zien.
De volgende dag vieren we samen met haar, de weer uit Bhutan teruggekeerde Peter en een aantal mensen van Stichting Veldwerk de verjaardag van Arno.
Verder hebben we in deze laatste weken nog een paar fietstochtjes naar Kakani, Bhaktapur en Dhapakhel gemaakt:
Kakani
Kakani is een plaatsje in een uithoek aan de (noordwest) rand van de Kathmandu vallei. Een fietstocht van circa 27 kilometer alleen maar omhoog, van circa 1.300 meter naar ruim 2.000 meter. We zijn vroeg vertrokken, omdat het deze dagen behoorlijk warm wordt (ruim 30 graden) met een brandende zon. De tocht duurt echter wat langer dan gedacht en druipend van het zweet komen we pas rond het middaguur boven. Wel een mooie tocht door heuvellandschap over een goede en redelijk rustige weg. Helaas is het niet (meer) helder in Kakani, zodat we het zonder Himalaya uitzicht moeten stellen. Na een stevige lunch maken we een korte wandeling, o.a. langs het vredige Thai Memorial Park ter nagedachtenis aan het vliegtuigongeluk waarbij 113 inzittenden van Thai Airlines-vlucht om het leven kwamen.
Na de wandeling beginnen we aan het leukste deel van de tocht: de afdaling, nu weer lekker 27 kilometer non-stop naar beneden, waarbij we wel af en toe kramp in de handen krijgen van het vele remmen. Op deze dag is het Ram Navami, het festival ter gelegenheid van de geboortedag van Lord Ram of Rama, de zevende incarnatie van Lord Vishnu. Vele hindoes bezoeken Rama temples of andere aan Rama gewijde heiligdommen.
Onderweg komen we ook vast te zitten in een optocht van Rama-aanhangers, die in grote aantallen zingend door de straten trekken.
Bisket Jatra in Bhaktapur
Zaterdag 12 april was het oudjaarsavond in Nepal. Vanwege de aandacht die uitgaat naar de uitslagen van de historische verkiezingen en deels ook vanwege het alcohol verbod, wordt dit nauwelijks gevierd. Op zondag 13 april fietsen we naar Bhaktapur voor het jaarlijkse Bisket Jatra festival. Dit is één van de grotere festivals. Het begint een week voor de jaarwisseling en eindigt enkele dagen erna.
Tijdens Bisket Jatra wordt een hoge houten ceremoniële mast als lingam geplaatst op één van de belangrijkste pleinen in een stenen Yoni. Het festival herdenkt de grote strijd van de Mahabharata en de houten pool/lingam symboliseert de overwinning. Beelden van de god Bhairab en zijn vrouwelijke tegenhanger Bhadra worden in twee grote versierde wagens door de stad getrokken. Wanneer de wagen het centrum van de stad bereikt, vindt er een getouwtrek tussen de bewoners van de twee wijken plaats. De winnaars van een getouwtrek zijn gezegend met geluk voor het komende jaar.
Op de dag dat wij er zijn is het vooral druk bij de houten lingam en de yoni. Mensen komen hier offeringen brengen en tika’s halen. Duizenden mensen komen naar dit plein toe. Vlakbij de lingam en yoni brengen mensen offers in een kleine tempel. Hier worden ook dieren geofferd.
Dhapakhel
In Dhapakhel staat het door stichting SHBN gesponsorde Holland Building waar kinderen met het Cerebral Palsy syndroom op een dagopvang worden opgevangen. Het complex is sinds kort ook uitgebreid met een school. Aangezien we hier al een paar keer eerder geweest zijn, willen we weer eens gaan kijken hoe het complex zich ontwikkelt. Vorig jaar hebben we gezien hoe de eerste steen voor deze school werd gelegd. Nu is het eerste schoolgebouw voltooid. Een prachtige nieuwe stap in de opvang van deze kinderen, die anders nauwelijks begeleiding zouden krijgen.
De fietstocht naar Dhakapkhel is ook mooi en voert door een aantal leuke dorpjes. Op de terugweg stuitten we in Sunakothi op een festival waarbij de locale bevolking diverse beelden van goden in draagstoelen door het dorpje droegen.
Seto Machhendranath
Terug in Kathmandu bleek aan het begin van de avond de Seto Machhendranath chariot (soort koets of praalwagen) tijdens het gelijknamige festival te zijn gecrashed.
Dit is een vierdaags wagen festival gehouden ter ere van de Witte (Seto) Machchhendranath (te onderscheiden van de Rode (Rato) vorm van dezelfde goddelijkheid in Patan). Machchhendranath is eigenlijk de Padmapani Lokeshwara (ook wel: de belichaming van mededogen), wiens blijvende tempel is gelegen op Janabahal in Kel Tole in het midden van de oude bazaar in Kathmandu. Een enorme wagen van hout ondersteund op vier grote wielen en een hoge torenspits bedekt met groene loof. Deze wagen wordt met beeltenis van de goddelijkheid door het oude gedeelte van de stad getrokken.
Kennelijk is de wagen dit jaar niet helemaal stabiel opgetuigd en het slechte wegdek in Kathmandu zal ook zeker niet geholpen hebben. De wagen valt op een gegeven moment om en komt boven op een bus terecht. Een tiental mensen (waaronder de priester op de wagen) raakt gewond. Het kantelen van de wagen wordt door sommigen als een slecht voorteken voor het land en al helemaal de koning gezien.
De laatste keer dat de Seto Macchendranath chariot omviel, was in 2001 enkele weken voor het drama in het koningshuis, waarbij de kroonprins meer dan 10 familieleden zou hebben doodgeschoten alvorens zich zelf in het hoofd te schieten (nb de feiten van dit drama zijn nooit boven tafel gekomen. Een samenzwering wordt door velen niet uitgesloten).
Tibet protest
Op de verjaardag van Susanne wilden we nog even wat gaan drinken bij de prachtige stupa in Boudhanath. De fietstocht naar Bouddha voert min of meer langs de Chinese ambassade en in deze omgeving kwamen we een groep Tibetanen tegen die bezig waren een demonstratie voor te bereiden. Zij wilden met Tibetaanse vlaggen richting de ambassade gaan lopen. Uit solidariteit besloten we dit kleine stukje met hun mee te lopen, zeker aangezien we al eerder gedacht hadden om een keer mee te lopen dan wel foto’s te maken van een dergelijk protest. Suus werd aan het begin van de straat al tegengehouden. Arno kwam iets verder. De Nepalese politie stelde de aanwezigheid van deze Tibetanen en Arno niet zo op prijs. De agenten vonden, ondanks dat niemand iets verkeerd deed, het nodig alle aanwezigen met een arrestatiewagen af te voeren. Een aantal van de demonstranten werd flink toegetakeld door de Nepalese politie. 1 jongen die een paar schoppen net onder zijn ribben heeft gehad, krijgt in de arrestatiewagen een soort van epileptische aanval of in ieder geval iets wat er op lijkt. Hij schudt en schokt als een gek. Sowieso lopen de gemoederen hoog op. Er wordt geschreeuwd, geslagen en gehuild.
Bij aankomst op een politieterrein bleken hier al honderden Tibetanen te zijn opgesloten. Twee gewonden Tibetanen worden afgevoerd. Arno besluit met ze mee te lopen en te kijken waar ze heen worden gebracht. Net buiten het hek worden ze in een auto geladen en hopelijk richting ziekenhuis gebracht. De Tibetanen die de jongens naar buiten ondersteunden worden weer naar binnen gevoerd. Als Arno weer met hun meeloopt, wordt ie bij het hek tegengehouden en kan direct weer vertrekken. Zijn aanwezigheid werd duidelijk niet op prijs gesteld, oftewel geen pottenkijkers bij de Tibetaanse arrestanten die deze dagen meestal 24 uur worden vastgehouden. Daarna moeten ze vrijgelaten worden, omdat er volgens de Nepalese wet ook geen grond is voor langere opsluiten. Ze hebben immers niets misdaan.
Een toevallig aanwezige Nederlandse journalist heeft hiervan foto’s en video opnames gemaakt en het radio 1 nieuws gebeld en iemand van radio 1 belde ’s avonds voor een telefonisch interview. De volgende ochtend waren fragmenten van dit gesprek in het Radio 1-nieuws.
Voor ons verder niet veel aan de hand (zoals altijd met Westerlingen), maar wel indrukwekkend om van dicht bij te zien hoe (hard) de Nepalese autoriteiten met de Tibetanen omgaan en van dichtbij “te voelen” hoe emotioneel deze kwestie voor de Tibetanen is.
Kinderhuis in Sankhu
Ook brachten we nog 2 bezoekjes aan het kinderhuis Hamro Gaun in Sankhu. Aangezien het te warm was om te heuvelachtige weg van ruim 20 kilometer enkele reis te fietsen, namen we beide keren de taxi. Gezien het feit dat het vakantie was, nam onze “vaste” taxichauffeur het er van en bracht zijn vrouw en kinderen mee, zodat die ook eens een uitje buiten de stad hadden en naar de Vajra Yogini tempel konden, terwijl wij in het kinderhuis waren.
Bij het eerste bezoek brachten we nog wat speelgoed mee voor de kinderen om wat extra’s om handen te hebben tijdens de lange vakantie: 2 zakken met goedkope plastic “golfclubs, tennisrackets”, ringen en ballen, die geheel door elkaar gehusseld in de zakken zaten. Was wel grappig om te zien dat de kinderen niet door hadden welke delen bij elkaar hoorden. De golfclubs werden meteen gebruikt om de ringen rollend over straat te duwen (vergelijkbaar met een stok en een fietsband, wat je wel vaker ziet in landen als Nepal, India, etc), de paaltjes voor het ringgooien werden zwaarden en speren enzovoort.
Toen we aan het einde van de middag terug naar Kathmandu gingen, werden de spullen netjes verzameld en wilden de kinderen het speelgoed aan ons teruggeven. Ze hadden kennelijk niet begrepen dat het een kado was.
First class richting Amsterdam
Woensdag 23 april vertrokken we weer richting Nederland. De terugreis verliep aanzienlijk soepeler dan de heenreis (30 uur vertraging). Het begon wel een beetje chaotisch. De avond voor vertrek hadden we al gezien dat onze spullen niet in de twee pukkels pasten. Een tas moest een slag groter. Woensdagochtend nog snel even een extra large exemplaar gekocht. Bij het definitieve inpakken of proppen (we waren weer eens laat) bleek deze extra large echter ook gewoon een large te zijn, maar met een foutief labeltje. Het paste dus niet en we hadden eigenlijk al weg moeten zijn. Net toen we even stonden te bedenken hoe we dit zo snel mogelijk konden oplossen, werden we gebeld door de manager van het guesthouse die vertelde dat onze vlucht 5 uur vertraging had. Relaxed ! Wat extra tijd konden we wel gebruiken en we hadden toch 7 uur wachttijd in Bahrein dus dat wachten zou aanzienlijk korter worden. Een uurtje later bleek wel dat we toch per direct op het vliegveld verwacht werden zodat Gulf Air alvast de incheckprocedure kon doorlopen. Het bleek dat het ingeplande vliegtuig een technisch mankement had en het vervangende toestel had te weinig economy plaatsen. We kregen een upgrade naar business class en werden naar een luxe hotel gebracht waar we een kamer kregen om de wachttijd door te brengen.
Dit hotel lag weer dicht bij het Cross Borders kantoor, zodat we na de aangeboden lunch mooi nog even tijd hadden voor een kopje koffie met Jimi, wat er die ochtend bij in was geschoten. Toen we uren later weer op het vliegveld aankwamen, kregen we direct te horen dat we nogmaals waren geupgrade, nu dus naar de first class.
Dat was even ontspannen vliegen: een superruim skybed, waarin je echt helemaal plat kon liggen en waar we uitstekend verzorgd werden. Op het traject van Bahrein naar Londen was het direct al weer slikken met die krappe economy stoeltjes. First class went (te) snel. Evengoed lekker kunnen slapen en de vluchten verliepen voorspoedig, zodat we donderdag op tijd en redelijk uitgerust aankwamen op Schiphol waar we met een heerlijk voorjaarszonnetje werden ontvangen. Heerlijk !
